Bạn có biết rằng 1 trong 4 người Việt Nam hiện đang mắc gan nhiễm mỡ? Con số này đang tăng báo động, ảnh hưởng đến 25-30% dân số trưởng thành. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển thành xơ gan, thậm chí ung thư gan. Cùng TS.BS Bùi Chí Nam phân tích chi tiết 7 nguyên nhân gan nhiễm mỡ và phương pháp điều trị hiệu quả nhất hiện nay.
Tìm hiểu chung về bệnh gan nhiễm mỡ
Gan nhiễm mỡ có tên tiếng Anh là Fatty Liver Disease (FLD), là tình trạng lượng mỡ tích tụ quá mức trong gan, chiếm từ 5–10% trọng lượng của cơ quan này. Đây là một dạng rối loạn chuyển hóa lipid xảy ra tại gan. Nguyên nhân chủ yếu là do cơ thể hấp thụ quá nhiều chất béo, trong khi gan không đủ khả năng chuyển hóa hết, khiến mỡ bị ứ đọng lại. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời có thể tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ, xơ gan, ung thư gan.
Gan nhiễm mỡ nếu không được điều trị sẽ dẫn đến xơ gan, ung thư gan
Nguyên nhân bị gan nhiễm mỡ
Các bác sĩ chia bệnh thành 2 loại là gan nhiễm mỡ do rượu (Alcoholic Fatty Liver Disease – AFLD và gan nhiễm mỡ không do rượu (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease – NAFLD). Dựa vào phân loại để xác định các lý do tại sao bị gan nhiễm mỡ bao gồm:
1. Nguyên nhân dẫn đến gan nhiễm mỡ do rượu
Lý do gây AFLD chủ yếu xuất phát từ việc tiêu thụ rượu bia trong thời gian dài hoặc với liều lượng lớn. Khi rượu được đưa vào cơ thể, gan sẽ ưu tiên chuyển hóa rượu trước các chất dinh dưỡng khác. Điều này gián đoạn quá trình oxy hóa acid béo, khiến mỡ dễ dàng tích tụ trong tế bào gan. Ngoài ra, rượu còn làm suy giảm khả năng tổng hợp và vận chuyển lipid ra khỏi gan, từ đó gây ứ đọng mỡ.
Nếu người bệnh tiếp tục uống rượu thường xuyên, gan không chỉ bị nhiễm mỡ mà còn có nguy cơ cao tiến triển thành viêm gan do rượu, xơ gan và ung thư gan. Đây là giai đoạn sớm trong chuỗi tổn thương gan liên quan đến rượu, nhưng nếu được phát hiện sớm và ngừng uống rượu, gan vẫn có khả năng phục hồi đáng kể.
Uống nhiều rượu bia là một trong những lý do gan nhiễm mỡ
2. Nguyên nhân gây ra gan nhiễm mỡ không do rượu
NAFLD là tình trạng tích tụ mỡ trong gan ở những người không hoặc gần như không uống rượu. Đây là một trong những bệnh gan phổ biến nhất hiện nay và có liên hệ mật thiết đến các rối loạn chuyển hóa trong cơ thể. NAFLD thường khởi phát âm thầm, không có triệu chứng rõ rệt, nhưng có thể tiến triển đến viêm gan, xơ gan và ung thư gan nếu không được can thiệp kịp thời.
Dưới đây là những yếu tố nguy cơ gây nên NAFLD:
2.1. Béo phì – Yếu tố nguy cơ hàng đầu
Thừa cân, béo phì, đặc biệt béo bụng là lý do gan nhiễm mỡ không do rượu. Khi lượng mỡ nội tạng quá cao, mỡ dễ tích tụ trong gan gây rối loạn chức năng tế bào gan. Béo phì cũng thường đi kèm với các bệnh chuyển hóa như tiểu đường và tăng mỡ máu, làm tăng nguy cơ tiến triển thành viêm gan nhiễm mỡ.
Béo phì thừa cân là một trong những nguyên nhân gây bệnh gan nhiễm mỡ
2.2. Tiểu đường type 2 và kháng insulin
Kháng insulin là tình trạng cơ thể không sử dụng insulin hiệu quả khiến lượng đường và chất béo trong máu tăng cao. Điều này gây áp lực cho gan trong quá trình xử lý và dễ dẫn đến sự tích tụ mỡ tại gan. Người mắc tiểu đường type 2 có nguy cơ rất cao bị NAFLD và ngược lại, bệnh cũng làm tình trạng tiểu đường khó kiểm soát hơn.
2.3. Rối loạn mỡ máu
Một trong những lí do bị gan nhiễm mỡ là rối loạn mỡ máu. Người có nồng độ triglyceride và cholesterol xấu (LDL) cao dễ gặp phải tình trạng mỡ lắng đọng trong gan. Rối loạn lipid máu không chỉ là yếu tố nguy cơ tim mạch mà còn liên quan mật thiết đến sự hình thành và tiến triển của NAFLD. Việc kiểm soát mỡ máu là một trong những bước quan trọng để ngăn ngừa tổn thương gan.
2.4. Lối sống và thói quen ăn uống thiếu khoa học
Lối sống thiếu khoa học là lí do gan nhiễm mỡ phổ biến nhất. Chế độ ăn nhiều đường tinh luyện, chất béo bão hòa, thực phẩm chế biến sẵn, ít rau xanh và chất xơ gây nên bệnh. Cùng với thói quen ít vận động, ngồi nhiều, thiếu tập thể dục khiến năng lượng dư thừa không được giải phóng, tích tụ thành mỡ trong cơ thể và trong gan.
Chế độ ăn nhiều đồ chiên rán, thức ăn nhanh là nguyên nhân gan bị nhiễm mỡ
2.5. Do giảm cân quá nhanh
Việc giảm cân cấp tốc, đặc biệt khi chế độ ăn quá nghèo nàn năng lượng hoặc nhịn ăn kéo dài, có thể khiến cơ thể phá vỡ mô mỡ một cách ồ ạt. Quá trình này giải phóng lượng lớn acid béo tự do vào máu, gan sẽ phải tiếp nhận và chuyển hóa chúng. Tuy nhiên, khi lượng acid béo quá lớn vượt quá khả năng xử lý, chúng sẽ tích tụ lại trong tế bào gan. Ngoài ra, giảm cân quá nhanh cũng làm mất cân bằng chuyển hóa trong gan, gây tổn thương chức năng gan.
2.6. Do suy dinh dưỡng
Khi cơ thể thiếu hụt nghiêm trọng protein và các vi chất dinh dưỡng, khả năng tổng hợp và vận chuyển lipid ra khỏi gan bị ảnh hưởng. Các chất béo không được chuyển đi đúng cách sẽ tích tụ trong gan. Đây là lý do bệnh thường thấy ở trẻ em suy dinh dưỡng nặng (hội chứng Kwashiorkor) hoặc người già kém ăn, người bệnh mạn tính.
2.7. Do sử dụng một số loại thuốc
Bạn băn khoăn chưa biết vì sao bị gan nhiễm mỡ ngay cả khi ăn uống khoa học, tập thể dục thể thao đều đặn? Thực tế chức năng gan có thể suy giảm do sử dụng một số loại thuốc gây độc cho gan như: corticoid (thuốc kháng viêm mạnh), methotrexate (trị ung thư và bệnh tự miễn), tamoxifen (trị ung thư vú), amiodarone (trị loạn nhịp tim), tetracycline liều cao, thuốc chống retrovirus trong điều trị HIV,… Việc dùng thuốc kéo dài hoặc không kiểm soát có thể dẫn đến tổn thương gan mạn tính nếu không được theo dõi sát sao.
Tìm hiểu thêm:
- Gan Nhiễm Mỡ Có Mấy Cấp Độ? Có Nguy Hiểm Không? Chuyên Gia Giải Đáp
- Gan Nhiễm Mỡ Độ 1 Là Gì? Nguyên Nhân, Dấu Hiệu Và Cách Điều Trị
Phương pháp điều trị gan nhiễm mỡ
Sau khi xác định nguyên nhân gan nhiễm mỡ và mức độ bệnh thông qua các xét nghiệm và chẩn đoán lâm sàng, việc xây dựng một phác đồ điều trị phù hợp là bước quan trọng nhằm kiểm soát và cải thiện chức năng gan. Phác đồ điều trị cần được cá nhân hóa, kết hợp giữa thay đổi lối sống, chế độ ăn uống hợp lý và can thiệp y tế khi cần thiết. Dưới đây là những phương pháp điều trị được các chuyên gia khuyến nghị:
1. Thay đổi chế độ ăn uống
Chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và cải thiện tình trạng bệnh. Bạn nên:
- Hạn chế chất béo bão hòa (mỡ động vật, đồ chiên rán), đường tinh luyện, rượu bia.
- Tăng cường rau xanh, trái cây ít đường, ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm giàu chất xơ.
- Ăn cá béo (như cá hồi, cá thu) và sử dụng dầu thực vật tốt cho tim mạch như dầu oliu.
Thay đổi chế độ ăn uống là nguyên tắc hàng đầu hỗ trợ gan phục hồi
2. Tăng cường vận động thể chất
Nếu bạn được bác sĩ chẩn đoán mắc gan nhiễm mỡ, hãy duy trì hoạt động thể lực đều đặn (ít nhất 30 phút mỗi ngày) giúp cải thiện cân nặng, giảm lượng mỡ trong gan, kiểm soát cân nặng. Các bài tập như đạp xe, đi bộ, bơi lội,... rất hữu ích dành cho bạn.
3. Kiểm soát cân nặng
Giảm cân là mục tiêu quan trọng trong điều trị bệnh, đặc biệt với người béo phì. Tuy nhiên, cần giảm từ từ (khoảng 0,5–1kg/tuần), vì giảm cân quá nhanh có thể khiến bệnh nặng hơn.
4. Điều trị các bệnh lý đi kèm
Khi xác định nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa (đái tháo đường, tăng mỡ máu, tăng huyết áp,…), bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị để kiểm soát tốt hơn các bệnh lý này.
5. Ngừng sử dụng rượu và thuốc gây hại cho gan
Người bệnh cần tuyệt đối tránh uống rượu nếu bị gan nhiễm mỡ do rượu. Đồng thời, cần trao đổi với bác sĩ nếu đang sử dụng thuốc có thể ảnh hưởng đến gan để điều chỉnh phù hợp.
6. Sử dụng thuốc hỗ trợ điều trị (nếu cần)
Hiện chưa có thuốc đặc hiệu cho gan nhiễm mỡ, nhưng một số thuốc hoặc thực phẩm bảo vệ gan (ví dụ chứa silymarin, phospholipid, vitamin E...) có thể được chỉ định để hỗ trợ làm giảm viêm và cải thiện chức năng gan, nhưng cần dùng theo chỉ dẫn bác sĩ.
7. Theo dõi định kỳ
Người bệnh nên tái khám định kỳ để đánh giá tình trạng gan (qua siêu âm, xét nghiệm men gan, men mỡ...) và điều chỉnh phác đồ điều trị nếu cần.
TS.Bùi Chí Nam - Giám đốc Trung tâm Tiêu hóa Bệnh viện Đại học Phenikaa thăm khám và tư vấn cho người bệnh
Khám gan nhiễm mỡ ở đâu uy tín?
Chẩn đoán và điều trị sớm là yếu tố quan trọng giúp ngăn ngừa tiến triển thành viêm gan, xơ gan hay ung thư gan. Trung tâm Tiêu hóa – Bệnh viện Đại học Phenikaa là một trong những đơn vị chuyên sâu hàng đầu trong lĩnh vực khám, chẩn đoán và điều trị các bệnh lý về gan. Điểm nổi bật của trung tâm chính là đội ngũ y bác sĩ có trình độ chuyên môn cao, bao gồm các tiến sĩ, thạc sĩ, bác sĩ nội trú được đào tạo bài bản trong nước và tại các quốc gia có nền y học phát triển như Đức, Nhật Bản. Các bác sĩ không chỉ vững vàng chuyên môn, giàu kinh nghiệm lâm sàng mà còn là những nhà nghiên cứu uy tín, luôn tận tâm với người bệnh và không ngừng cập nhật những tiến bộ y khoa mới nhất trong điều trị.
Trung tâm Tiêu hóa Bệnh viện Đại học Phenikaa là địa chỉ uy tín phục vụ thăm khám và điều trị các bệnh lý về gan và hệ tiêu hóa
Kết luận
Sau khi theo dõi bài viết, bạn đã hiểu rõ gan nhiễm mỡ là gì nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ và các biện pháp điều trị. Nếu bạn đang chưa biết đi thăm khám gan mật ở đâu, hãy đến Trung tâm Tiêu hóa – Bệnh viện Đại học Phenikaa để được tư vấn hỗ trợ. Với đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm, được đào tạo bài bản tại các cơ sở y tế uy tín trong và ngoài nước, cùng hệ thống thiết bị hiện đại đạt chuẩn quốc tế, Trung tâm Tiêu hóa sẵn sàng giúp bạn tầm soát, chẩn đoán chính xác và xây dựng phác đồ điều trị cá thể hóa phù hợp với từng trường hợp cụ thể. Hãy liên hệ ngay hotline 1900 886648 để được tư vấn miễn phí và đặt lịch khám sớm nhất với chuyên gia.
